Αν ψάξετε στο Google τη λέξη bisphenol θα βγουν 1.300.000 αναφορές. Οι περισσότερες αναφέρονται σε blog, ιστοσελίδες και δημοσιεύματα που θα σας κάνουν να τρέμετε από το φόβο σας για τις επιπτώσεις της δαιμονικής αυτής ουσίας. Το θέμα είναι εξαιρετικά δημοφιλές, όπως κάθε θέμα που κινδυνολογεί και ερεθίζει το τρομολάγνο ενδιαφέρον μας.

Θα πρέπει να σημειώσω ότι οι αναφορές αλληλοτροφοδοτούνται και τροφοδοτούν πληθώρα δημοσιευμάτων και εκπομπών στον τύπο και την τηλεόραση. Υπάρχουν βέβαια και οι αντίθετες απόψεις που επειδή όμως θα στερούσαν το μεγαλείο της τρομολάγνας είδησης αποσιωπούνται συστηματικά από τα ΜΜΕ.

Η bisphenol (πιο σωστά bisphenol-α, και εν συντομία BPA) χρησιμοποιείται για τη:

Α. Σύνθεση της πολυκαρβονικής ρητίνης (polycarbonate), υλικού διαφανούς, αδρανούς και ανθεκτικού σε υψηλές θερμοκρασίες. Οι ιδιότητες αυτές το κάνουν κατάλληλο για την παραγωγή προϊόντων που απαιτούν θερμική αποστείρωση, όπως είναι τα μπιμπερό, και διάφορες ιατρικές συσκευές. Δυστυχώς ή ευτυχώς, το υλικό αυτό δεν χρησιμοποιείται για τη συσκευασία καταναλωτικών προϊόντων λόγω του υψηλού κόστους του.

Β. Παραγωγή εποξικών ρητινών που χρησιμοποιούνται (από το 1960) για την εσωτερική προστατευτική επικάλυψη των μεταλλικών δοχείων συσκευασίας (κονσέρβες, κουτιά αναψυκτικών, μπύρας κλπ). Είναι αδρανείς, έχουν εξαιρετική πρόσφυση στη μεταλλική επιφάνεια και την προστατεύουν από τη σκουριά και την αλληλεπίδραση περιέκτη-περιεχομένου.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι η bisphenol-α δεν υπάρχει ως συστατικό οποιουδήποτε πλαστικού ευρείας χρήσεως στη συσκευασία όπως το PET, το πολυαιθυλένιο, το πολυπροπυλένιο ή το πολυστυρένιο. Ούτε και έχει ανιχνευτεί ως πρόσμιξη ή ως συστατικό της αποικοδόμησής τους.

Πριν πάω στην αντικειμενική αξιολόγηση των κινδύνων από την bisphenol-α, θα ήθελα να μεταφέρω ενδεικτικά μερικές περιγραφές των κινδύνων όπως τις συναντάμε στο ιντερνέτ και τα ΜΜΕ:

1. Ο ρύπος Δισφαινόλη Α, που συνδέεται άμεσα με τις πλαστικές συσκευασίες νερού, χυμών, αναψυκτικών κτλ.,... Πηγή: Τα ΝΕΑ (10-11 /04/2010)
2. Eδώ δε γεννιούνται πια αγόρια. Αιτία η επονομαζόμενη "μιμητική ορμόνη οιστρογόνων", που βρίσκεται στη χημική ουσία Bisphenol A (BPA), βασικό συστατικό μεταξύ άλλων στις πλαστικές συσκευασίες νερού, αναψυκτικών... Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε τα αγόρια να υποφέρουν από δυσμορφίες γεννητικών οργάνων, χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων, ανωμαλίες σπέρματος, καρκίνο των όρχεων, αυτισμό, δυσλεξία, κτλ. ... Πηγή: blog ¨Το Γελαστό Μπουκάλι¨
3. Όχι πια BPA" από τα πλαστικά! Τα στοιχεία δείχνουν, ότι ο καρκίνος του μαστού θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια περιβαλλοντική ασθένεια, γιατί επηρεάζεται από τα υψηλά επίπεδα καρκινογόνων και γενικά χημικών που βρίσκονται γύρω μας, στην καθημερινή ζωή μας, κυρίως μέσα από το πλαστικό, τις πλαστικές συσκευασίες νερού, αναψυκτικών, κτλ. ...Πηγή: nomoreba.org
4. Το σώμα σας είναι σίγουρα αποθήκη ενός χημικού, συνθετικού οιστρογόνου που λέγεται bisphenol-a. Ο κάθε αμερικανός που τρέφεται με κονσέρβες τροφίμων και πίνει μπύρα και αναψυκτικά από μεταλλικά κουτιά βάζει μέσα του 3 κιλά bisphenol-a το χρόνο... Πηγή: Citizens For Health
5. ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΩΡΑ ΑΥΤΟ! Ένας λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να παίρνετε αποδείξεις όταν ψωνίζετε, ούτε να τις πιάνετε στα χέρια σας: Τα περισσότερα χαρτιά των ταμειακών μηχανών είναι εμποτισμένα με ΒΡΑ σε πολλαπλάσιες ποσότητες από αυτές που υπάρχουν στην πολυκαρβονική ρητίνη ή στις επικαλύψεις των μεταλλικών κουτιών. Και μάλιστα σε ελεύθερη κατάσταση και όχι χημικά δεσμευμένη... Πηγή: US News and World Report 8/10/2009 (από το Babcock Institute for Green Chemistry)

ΒΡΑ: Το ιστορικό, η ουσία, και τα επιστημονικά δεδομένα.

Το 1998 η γενετίστρια Patricia Hunt παρατήρησε ότι στα θηλυκά ποντίκια ενός πειράματός της εμφανιζόταν σε μεγάλο ποσοστό ελαττωματικά ωάρια. Η Hunt διαπίστωσε ότι αιτία ήταν τα ίχνη ΒΡΑ που εκλύονταν από τα κλουβιά των ποντικών, και φιαλίδια νερού τους, που ήταν από πολυκαρβονική ρητίνη. Πόσο επικίνδυνη όμως είναι η επίδραση στον άνθρωπο; Και πάνω από ποια δόση;

Από τότε μέχρι σήμερα υπάρχει μια διαμάχη μεταξύ της ομάδας της Hunt και πολλών άλλων επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων που υποστηρίζουν ότι τα συμπεράσματά της περί κινδύνων δεν τεκμηριώνονται από τα πειραματικά της δεδομένα, και δεν είναι επαναλήψιμα. Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει τα ΜΜΕ να προβάλλουν τους κινδύνους της ομάδας Hunt και των συμμάχων της χωρίς να παρουσιάζουν τις αντίθετες απόψεις.

Το να παρουσιάσω αναλυτικά όλες τις πλευρές είναι εκτός του πλαισίου αυτού του σημειώματος. Παραπέμπω όμως τους ενδιαφερόμενους σε ένα βασικό κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 695 σελίδων: European Union Risk Assessment Report, February 2010.

Για τις ΗΠΑ αντίστοιχα, μπορεί να αντλήσει κανείς υπεύθυνες πληροφορίες από το τελευταίο σχετικό κείμενο της FDA: Update on Bisphenol A (BPA) for Use in Food, January 2010 

Υπάρχει ακόμη μια εξαντλητική παρουσίαση του θέματος ιστορικά, νομοθετικά και επιστημονικά στο http://en.wikipedia.org/wiki/Bisphenol_A . Στην παραπομπή αυτή μπορεί ο ενδιαφερόμενος να ενημερωθεί για τις σημερινές θέσεις των κυβερνήσεων και της Ευρωπαϊκής ένωσης ως προς την απαγόρευση των μπιμπερό από πολυκαρβονική ρητίνη. Το μειονέκτημα βέβαια των κειμένων της Wikipedia είναι ότι είναι ανώνυμα.

Θα ήθελα όμως να μην παραλείψω να αναφέρω και μία ενδιαφέρουσα ελληνική εργασία, που αξιολογεί τους «κινδύνους» από τη χρήση μπιμπερό από πολυκαρβονική ρητίνη. Προέρχεται από το Γενικό Χημείο του Κράτους και το Τμήμα Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών: Niki C. Maragou; Athina Makri; Eugenia N. Lampi; Nikolaos S. Thomaidis; Michael A. Koupparis, Food Additives & Contaminants: Part A, Volume 25, Issue 3 March 2008 , pages 373 – 383

Επίλογος

Μια απάντηση στο ερώτημα: «Ποιες είναι οι επίσημες θέσεις κρατών και αντίστοιχων οργανισμών υγείας για τα μπιμπερό από πολυκαρβονική ρητίνη;»

Τόσο ο WHO και η ΕΕ, όσο και χώρες που πρωτοστατούν σε θέματα υγείας (Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία Ελβετία, Σουηδία, Καναδάς, Αυστραλία, Ιαπωνία ) πιστεύουν ότι τα μέχρι σήμερα επιστημονικά δεδομένα δεν δικαιολογούν οποιοδήποτε περιορισμό στη χρήση τους. Αντίθετη είναι η άποψη στη Δανία και ίσως στο Βέλγιο.

Αυτά για τα μπιμπερό, που απευθύνονται σε μια ευαίσθητη ομάδα πληθυσμού. Για τις επικαλύψεις όμως των μεταλλικών συσκευασιών με εποξικές ρητίνες δεν υπάρχει καμιά απαγόρευση μια και θεωρούνται δοκιμασμένα υλικά και δύσκολο να υποκατασταθούν από άλλα με ανάλογες ιδιότητες.

Τελειώνοντας θα ήθελα να επαναλάβω για άλλη μια φορά ότι αυτή η αντιπαράθεση σχετικά με τους κινδύνους που αποδίδοντα στη bisphenol-α δεν αφορά το ΡΕΤ το πολυαιθυλένιο, το πολυπροπυλένιο και το πολυστυρένιο : Υλικά από τα οποία παράγεται το σύνολο σχεδόν των πλαστικών υλικών συσκευασίας. Το να βρεθεί bisphenol-α στα πλαστικά αυτά θα ήταν ακόμη πιο απίθανο κι' από την παρθενογένεση.