Χαρακτηριστικά της σύγχρονης μικρομεσαίας βιομηχανικής μονάδας

Είναι γνωστό πια ότι σ' αυτή την ανοιχτή σκληρά ανταγωνιστική χωρίς φραγμούς παγκόσμια αγορά, το εμπόριο έχει πάρει το πάνω χέρι σε σχέση με τη βιομηχανία.

Η βιομηχανία τρέχει καταϊδρωμένη να ικανοποιήσει τις ανάγκες της «αγοράς» δηλ τις «επιθυμίες του καταναλωτή». Ο καταναλωτής είναι αυτός που μας οδηγεί, μας λένε. Η πραγματικότητα βέβαια είναι κάπως διαφορετική. Το εμπόριο επιβάλει και δημιουργεί στον καταναλωτή νέες και συνεχώς μεταβαλόμενες ανάγκες και αναθέτει στη βιομηχανία να παράγει νέα προϊόντα και νέες υπηρεσίες για να καλύψουν αυτές τις ανάγκες.

Θα άξιζε να κωδικοποιήσουμε τους ρόλους που έχει παίξει η βιομηχανία στο παρελθόν και σήμερα. Διακρίνω τρία μοντέλα :

  • Σχεδιάζουμε και παράγουμε ένα προϊόν και μετά φροντίζουμε για τη διάθεσή του. Είναι ένα μοντέλο που χαρακτηρίζει τις οικονομίες με κεντρικό βιομηχανικό σχεδιασμό.
  • Σχεδιάζουμε και παράγουμε προϊόντα σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς, ενώ ο ρυθμός παραγωγής συμβαδίζει με το ρυθμό της διάθεσης. Αυτό λίγο-πολύ είναι το μοντέλο βάσει του οποίου έχουμε συνηθίσει να δουλεύουμε.
  • Σχεδιάζουμε και παράγουμε, ή προμηθευόμαστε, προϊόντα τα οποία έχουν ήδη διατεθεί.

Αυτό είναι το μοντέλο στο οποίο πρέπει να προσαρμοστεί η σύγχρονη παραγωγική μονάδα για να επιβιώσει. Και σ' αυτό το μοντέλο θα σταθώ. Θα πρέπει κατ' αρχήν να διακρίνουμε τη μεγάλη διεθνική και πολυεθνική βιομηχανία από τη μικρομεσαία βιομηχανία (στην τελευταία κατηγορία ανήκει σχεδόν το σύνολο της ελληνικής βιομηχανίας).

Η πολυεθνική βιομηχανία χαρακτηρίζεται από μεγάλη οικονομική δύναμη και κυρίως από εκτεταμένο εμπορικό δίκτυο. Μπορεί να σταθεί σχεδόν ισότιμα στο ίδιο τραπέζι με το εμπόριο. Αποτελεί ένα συσπείρωμα βιομηχανικών μονάδων με διάφορα αντικείμενα παραγωγής και σε διάφορες γεωγραφικές θέσεις, στις οποίες αναθέτει την παραγωγή προϊόντων που διαθέτει μέσα από το εμπορικό δίκτυό της. Η κάθε μία από αυτές τις επι μέρους μονάδες πρέπει να διαθέτει τα ίδια χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτουν και οι ανεξάρτητες μικρομεσαίες μονάδες.

Και ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά;

1. Ευελιξία στις παραγωγικές διαδικασίες έτσι ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν σαν ακορντεόν. 

Να είναι σε θέση να ικανοποιούν παραγγελίες που δίνονται χωρίς πρόβλεψη και με σύντομους χρόνους παράδοσης. Ενώ αντίστοιχα να λειτουργούν σε περιόδους συνήθων ή μειωμένων παραγγελιών χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα στη σύνθεση του προσωπικού και τη βιώσιμη λειτουργία τους. Το ιδανικό του ακορντεόν μπορεί να το πλησιάσει κανείς με τον κατάλληλο σχεδιασμό και ενίσχυση του παραγωγικού δυναμικού, την σταθερή και αποτελεσματική συνεργασία με τους προμηθευτές και τη συνεχή έρευνα της αγοράς (αυτό που λέμε material sourcing) για τους κατάλληλους προμηθευτές και υλικά.

2. Λιτότητα στα μέσα και τις διαδικασίες παραγωγής. 

Αυτό μοιάζει να συγκρούεται με το προηγούμενο χωρίς όμως να είναι έτσι. Θα πάρω πάλι παράδειγμα από τις τέως σοσιαλιστικές χώρες. Η αυτοκινητοβιομηχανία Dacia στη Ρουμανία είχε τη δική της μονάδα παραγωγής λαμαρινών, δικό της χυτήριο, τις δικές της μονάδες παραγωγής πλαστικών εξαρτημάτων, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών εξαρτημάτων, φαναριών κλπ. Οι γραμμές συναρμολόγησης όμως είναι απαρχαιωμένες χωρίς αυτόματα συστήματα συναρμολόγησης, βαφής ελέγχου κλπ. Από την άλλη μεριά μία μονάδα της Toyota για παράδειγμα προμηθεύεται τα περισσότερα εξαρτήματα της από χιλιάδες υπεργολάβους-προμηθευτές ενώ έχει επενδύσει στους αυτοματισμούς συναρμολόγησης και ελέγχου. 

Η λιτότητα στα μέσα παραγωγής είναι αναγκαία λόγω του μικρού σήμερα χρόνου ζωής των νέων μοντέλων (είτε αυτά είναι κινητά τηλέφωνα είτε σαμπουάν) αλλά ακόμη και ολόκληρων κατηγοριών προϊόντων. Το λιτό εργοστάσιο μπορεί πιο εύκολα να προσαρμοστεί σε αλλαγές για την παραγωγή ενός νέου προϊόντος αλλά και για μία νέα δραστηριότητα.

3. Σχεδιασμός και υλοποίηση, διαρκώς, νέων προϊόντων και υπηρεσιών σε στενά χρονικά όρια. 

Παράδειγμα: Η πολυεθνική εταιρεία Χ διαθέτει στη διεθνή αγορά ένα shampoo με άρωμα ανανά σε συσκευασία 500ml. Το εμπορικό της τμήμα πετυχαίνει να πάρει μία μεγάλη παραγγελία για διάθεση του ίδιου προϊόντος στη Ρωσική αγορά η οποία όμως απαιτεί shampoo με άρωμα βότκας, και σε συσκευασία 750ml η οποία θα πρέπει να έχει ανάγλυφη ετικέτα που να διαβάζεται από τυφλούς ή μεθυσμένους. 

Την παραγγελία για την παραγωγή του νέου προϊόντος θα την πάρει μία βιομηχανική μονάδα που έχει τη δυνατότητα, μέσα σε 40 ημέρες να φτιάξει ικανοποιητικά δείγματα του νέου προϊόντος, να τα ελέγξει σε συνθήκες επιταχυνόμενης γήρανσης, να σχεδιάσει και να προμηθευτεί φιάλες διαφορετικού μεγέθους (για τις οποίες ενδεχομένως να απαιτηθούν νέα καλούπια), να σχεδιάσει και να προμηθευτεί ετικέτες που εξασφαλίζουν το τυφλό διάβασμα (κάτι που δεν είχε συναντήσει μέχρι σήμερα) να παραλάβει εγκαίρως τις απαιτούμενες νέες πρώτες ύλες (π.χ. άρωμα βότκας), να προσδιορίσει τις διαδικασίες παραγωγής και εξασφάλισης ποιότητας και τέλος να πραγματοποιήσει την παραγωγή.

Η βιομηχανική λοιπόν αυτή μονάδα θα πρέπει να έχει οργάνωση και τη στελέχωση που θα της επιτρέπει να πετύχει τέτοιους στόχους. Και φυσικά την ευελιξία που αναφέραμε προηγουμένως.

Στη διαδικασία της ανάπτυξης και παραγωγής του προϊόντος η παραγωγική μονάδα θα έχει ελάχιστη βοήθεια από τον πελάτη της. Θα πρέπει επομένως να είναι σε θέση να λύσει άμεσα όλα τα προβλήματα και να προτείνει βελτιώσεις στηριζόμενη στις δικές της δυνάμεις και τεχνογνωσία ή μεταφέροντας τα προβλήματα στους κατάλληλους προμηθευτές της.

4. Ανάπτυξη καινοτομικών προϊόντων και υπηρεσιών.

Το οξυγόνο για τη δυναμική και σταθερή πορεία της μικρομεσαίας βιομηχανικής μονάδας είναι η δυνατότητα ανάπτυξης καινοτομιών. Το εμπόριο και τα μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματαπεριμένουν από τους προμηθευτές τους συνεχώς νέες προτάσεις για καινοτομικά προϊόντα και υπηρεσιες. Η βιομηχανία που προσφέρει απλώς καλές ή κακές αντιγραφές ή που εργάζεται ως υπεργολάβος για παραγωγή προϊόντων στα οποία δεν έχει προσθέσει δική της τεχνογνωσία.

Αλλά τι είναι καινοτομία; Εδώ θα δανειστώ τον ορισμό του ΟΟΣΑ: «Καινοτομία είναι η μετατροπή μιας ιδέας σε ένα εμπορευσιμο προϊόν ή υπηρεσία, μία νέα ή βελτιωμένη διαδικασία παραγωγής ή διάθεσης ή μια νέα μέθοδος κοινωνικών υπηρεσιών.» Η καινοτομία δεν πρέπει να συνδέεται με «υψηλή τεχνολογία», τεχνολογίες αιχμής, ή προϊόντα – σταθμούς που έχουν αναπτυχθεί από τη «μεγάλη επιστήμη».
Καινοτομικά είναι τα προϊόντα με έστω και μικρές βελτιώσεις με την προϋπόθεση ότι είναι καλύτερα αποδεκτά από την αγορά και βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα τους.
Υπάρχει χώρος για καινοτομίες σε όλες τις αγορές (υψηλής ή χαμηλής τεχνολογίας), βιομηχανικά προϊόντα ή υπηρεσίες, σε αναπτυσσόμενες ή ώριμες αγορές.

Καινοτομίες εξαιρετικά αποδοτικές σε ώριμες αγορές ήταν για παράδειγμα το Club Mediterrane όταν αξιοποίησε την ανάγκη των Ευρωπαίων για διακοπές με διασκέδαση, του Body Shop όταν βάσισε όλη του τη στρατηγική πωλήσεων στην νεόκοπη οικολογική ευαισθησία των καταναλωτών.
Αντίθετα προσπάθειες για ανάπτυξη καινοτομιών σε «τομείς αιχμής» από ερευνητικά εργαστήρια που είτε δεν σχετίζονται με την αγορά ή δεν είναι ώριμα να τις αναπτύξουν μπορεί να είναι οικονομικά καταστροφικές, εκτός και αν βιώνουν τεχνητά με επιδοτήσεις από ευρωπαϊκά ή εθνικά προγράμματα.
Η καινοτομία μπορεί να είναι ένα προϊόν που θα δημιουργήσει επανάσταση στη ζωή και την οικονομία (π.χ.η ατμομηχανή, το αυτοκίνητο, η τηλεόραση , το τηλέφωνο). Συνήθως όμως είναι μικρές ή μεγάλες βελτιώσεις σε υπάρχοντα προϊόντα και υπηρεσίες.

Η καινοτομική ανάπτυξη διαφέρει διαμετρικά από την βασική και εφαρμοσμένη έρευνα γιατί σχετίζεται άμεσα με τις ανάγκες της αγοράς τις οποίες γνωρίζουν οι άνθρωποι που γνωρίζουν και ψάχνουν την αγορά και όχι αυτοί που βρίσκονται στα ακαδημαϊκά και τεχνολογικά εργαστήρια.

Ενα άλλο χαρακτηριστικό της καινοτομικής έρευνας είναο ότι πρέπει να πραγματοποιεί τους στόχους της σε σύντομο χρονική διάστημα. Η αγορά και ο ανταγωνισμός δεν περιμένει. Και τρίτο χαρακτηρικό είναι η συσχέτιση του κόστους ανάπτυξης του καινοτομικού προϊόντος ως προς το αναμενόμενο κόστος παραγωγής και διάθεσής του προϊόντος και το συνολικό οικονομικό αποτέλεσμα. Τα ακαδημαϊκά και τεχνολογικα εργαστήρια δεν μπορούν να λειτουργήσουν με τους απαιτούμενους ρυθμούς αλλά ούτε έιναι εξοικοιωμένα με το κόστος.
Για τους λόγους αυτόυς, η βιομηχανική μονάδα θα πρέπει να έχει ένα αυτοδύναμο τμήμα ανάπτυξης που θα συνεργάζεται στενά με τα εμπορικά, παραγωγικά και κοστολογικά τμήματα της εταιρείας, ενώ θα διερευνά τις δυνατότητες των ακαδημαϊκών εργαστηρίων βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας και της αξιοποίησης της γνώσης που παράγεται σ' αυτά.

Παραλληλιζοντας το με τη «λιτή παραγωγή» (lean manufacturing) θα ονόμαζα αυτό το τμήμα «λιτό τμήμα ανάπτυξης» (lean innovation laboratory).

Το κύριο χαρακτηριστικό και όπλο του λιτού τμήματος ανάπτυξης είναι η επικοινωνία μέσα και έξω από την επιχείηρηση. Η επικοινωνία δίνει στο τμήμα τη γνώση για τον επιχειρηματικό και επιστημονικό περίγυρο.

Σημαντικό για την απόδοση ενός τέτοιου τμήματος ανάπτυξης δεν είναι ο εξοπλισμος του σε ερευνητικά όργανα και συσκευές μέτρησης, αλλά η επάνδρωση του με επιστήμονες και τεχνικούς ενημερωμένους και εξωστρεφείς. Που επι πλέον θα γνωρίζουν πολύ καλά πως λειτουργούν τα άλλα τμήματα της εταιρείας (όπως το τμήμα πωλήσεων, έρευνας της αγοράς, διαχείρισης υλικών, κοστολόγησης). Τα τμήματα ανάπτυξης θα πρέπει να είναι ενημερωμένα για το τι είδους έρευνα γίνεται στα ιδρύματα του περίγυρού τους, για τον εξοπλισμό που διαθέτουν, και για το τι υπηρεσίες προσφέρονται ή μπορούν να ζητηθούν.

Είναι εντελώς αντιοικονομική απόφαση το να επενδύσει κανείς σε ένα όργανο που κοστίζει 50 ή 100 εκατ. δρχ. για να κάνει δέκα μετρήσεις το χρόνο όταν οι μετρήσεις αυτές μπορούν να γίνουν στο αντίστοιχο όργανο που υπάρχει σε ένα πανεπιστήμιο ή σε ένα ερευνητικό εργαστήριο.

Ας μη μας τρομάζει αυτό που είπα για την επάνδρωση του εργαστηρίου με επιστήμονες και τεχνικούς. Σε μία μικρή βιομηχανική μονάδα όλο το προσωπικό του εργαστηρίου μπορεί να είναι ένα άτομο. Πρέπει όμως να υπάρχει αυτό το άτομο και να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο.

  • Στάδια ανάπτυξης ενός καινοτομικού προϊόντος ή υπηρεσίας

Υπάρχουν δύο δρόμοι που οδηγούν στην ανάπτυξη καινοτομικών προϊόντων.
Ι) Η διαπίστωση μιας πραγματικής ή υποβόσκουσας ανάγκης της αγοράς και η ανάπτυξη ενός προϊόντος για την κάλυψη αυτής της ανάγκης. Αυτός είναι συνήθως ο δρόμος που ακολουθεί η μικρομεσαία βιομηχανική μονάδα.
ΙΙ) Η δημιουργία ενός επαναστατικά νέου προϊόντος και στη συνέχεια η δημιουργία της αντίστοιχης ανάγκης στην αγορά. Αυτός ο δρόμος μπορεί να ακολουθηθεί μόνο από μεγάλες επιχειρήσεις με ισχυρή εμπορική και οικονομική δύναμη. Τόσο μικρές επιχειρήσεις όσο και ερευνητικά εργαστήρια μπορεί να ανπρύξουν επαναστατικά προϊόντα. Η μετατροπή τους όμως σε εμπορικές επιτυχίες απαιτεί τη συνδρομή της μεγάλης βιομηχανικής και εμπορικής επιχείρησης. (lead user).

Τα χαρακτηριστικά της καινοτομικής ανάπτυξης είναι ότι

- Έρχεται να καλύψει μία πραγματική ή υποβόσκουσα ανάγκη της αγοράς. H να ικανοποιήσει εκφρασμένες επιθυμίες των καταναλωτών, ή επιθυμίες και ανάγκες που δεν είναι εκφρασμένες αλλά που οι ψυχολόγοι, οι κοινωνιολόγοι και ανθρωπολόγοι πιστεύουν ότι είναι εύκολο να δημιουργηθούν (με τη βοήθεια της διαφήμισης και των μέσων).

- Τα προϊόντα σήμερα έχουν όλο και μικρότερο χρόνο οικονομικής ζωής. Άρα η καινοτομική ανάπτυξη είναι μία συνεχής διαδικασία παραγωγής νέων καινοτομικών προϊόντων και διαδικασιών. και όχι "βρήκαμε κάτι και δέσαμε το γαϊδαρό μας".

- Για καινοτομικά προϊόντα ψάχνει και ο ανταγωνιστής μας. Άρα γίνεται ένας αγώνας δρόμου με αφετηρία την διαπίστωση της ανάγκης και τέρμα την επιτυχή ανάπτυξη της λύσης και την εισαγωγή της στην αγορά.

- Η καινοτομία χρειάζεται προστασία. Άρα τα αποτελέσματα της καινοτομικής έρευνας πρέπει να καταλήγουν σε διπλώματα ευρεσιτεχνίας (όταν είναι εμφανώς πρωτότυπα) ή να τηρούνται μυστικά (όταν αποτελούν τεχνολογικές βελτιώσεις που δεν είναι δυνατό να προστατευτούν με διπλώματα ευρεσιτεχνίας).

- Πόσο καινοτομική είναι η καινοτομία μας; Πριν ξεκινήσει ένα πρόγραμμα ανάπτυξης καινοτομικού προϊόντος θα πρέπει να ερευνηθεί το αν ανάλογο προϊόν υπάρχει σε κάποιο σημείο του πλανήτη ή έχει κάποτε παρουσιαστεί σε κάποια δημοσίευση. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο το προϊόν που θα αναπτύξουμε δεν θα μπορεί να προστατευτεί.

- Αν μία επιχείρηση καλείται να αντιγράψει, με κάποιες μικρές ή μεγάλες τροποποιήσεις και βελτιώσεις, ένα υπάρχον προϊόν θα πρέπει να γίνει προηγουμένως προσεκτικός έλεγχος του κατά πόσον το προϊόν αυτό προστατεύεται από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Θα πρέπει εδώ να σημειώσω ότι ακόμα και η καλή και κυρίως χρονικά επίκαιρη αντιγραφή αποτελεί μία μορφή ανάπτυξης. Οι Ιάπωνες υπήρξαν δάσκαλοι στον τομέα αυτόν.

Τον Οκτώβριο του 1970 βρισκόμουν στο Oyonax, μία μικρή ορεινή πόλη στη νότιο Γαλλία όπου είναι συγκεντρωμένη η παραγωγή σκελετών γυαλιών σε 60 περίπου εταιρείες. Στο Oyonax λανσάρονται κάθε χρόνο τα νέα σχέδια των σκελετών σε μία σχετική έκθεση.
Στην κεντρική πλατεία της πόλης σταμάτησε κάποιο μεσημέρι ένα πούλμαν από το οποίο κατέβηκαν καμιά τριανταριά Γιαπωνέζοι με τις κάμερές τους. Ξαφνικά είδα να μαζεύεται ένα πλήθος αγριεμένων ορεινών Γάλλων οι οποίοι με ξύλα και πέτρες υποχρέωσαν τους Γιαπωνέζους να ξαναμπούν στο πούλμαν και να φύγουν.
Η απορία μου λύθηκε όταν μου εξήγησαν ότι οι ίδιοι Ιάπωνες είχαν έρθει τον προηγούμενο χρόνο, επισκέφθηκαν την έκθεση, έφυγαν και σε τρεις εβδομάδες κυκλοφορούσαν τα ίδια σχέδια στην Ιαπωνία και σ' όλο τον κόσμο.

Συνοψίζοντας, θα ήθελα να επαναλάβω ότι η παραγωγή και διάθεση προϊόντων δεν είναι πια ο μοναδικός ρόλος της βιομηχανικής μονάδας .... Ιδιαίτερα της μικρομεσαίας.

Η σύγχρονη μικρομεσαία βιομηχανική επιχείρηση πρέπει, για να επιζήσει, να προσφέρει ταυτόχρονα σειρά υπηρεσιών που της περνάνε οι βιομηχανικοί και εμπορικοί πελάτες της.

Είναι,

  • Υπηρεσίες ευέλικτης παραγωγής
  • διαχείρησης και προγραμματισμό υλικών και προϊόντων (logistics)
  • ταχύτατη ανάπτυξη, προσαρμογή και υλοποίηση νέων προϊόντων.
  • διαδικασίες εξασφάλισης προιότητας
  • ανάπτυξη καινοτομικών προϊόντων και υπηρεσιών σε συνεχή ροή.

Όταν ακούμε ότι η τάδε ή η δείνα πολυεθνική έκανε περικοπές προσωπικού κατά 20%, ή με την συνένωσή τους δύο άλλες πέτυχαν μείωση προσωπικού κατά 30% , θα πρέπει αυτό να το μεταφράζουμε στο ότι οι εταιρείες αυτές θα μεταφέρουν στους προμηθευτές τους (σε προϊόντα και υπηρεσίες) ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς και των ευθυνών αυτών που έφυγαν. Στους κατάλληλους προμηθευτές φυσικά. Θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αδράξουμε τέτοιες ευκαιρίες.

Όλα τα Νέα / Άρθρα