Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε στις 4 Μαρτίου 2019 τη συνολική έκθεση σχετικά με την υλοποίηση του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία που ενέκρινε τον Δεκέμβριο του 2015. Στην έκθεση παρουσιάζονται τα κύρια αποτελέσματα από την υλοποίηση του σχεδίου δράσης και σκιαγραφούνται οι ανοιχτές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν ώστε να ανοίξει ο δρόμος για μια κλιματικά ουδέτερη και ανταγωνιστική κυκλική οικονομία που θα ελαχιστοποιεί την πίεση στους φυσικούς πόρους, στους πόρους πόσιμου νερού, καθώς και στα οικοσυστήματα.
Μετάβαση από τη γραμμική στην κυκλική οικονομία
Τρία χρόνια μετά την έγκρισή του, μπορεί να θεωρηθεί ότι το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Οι 54 δράσεις του έχουν πλέον υλοποιηθεί ή βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης. Σύμφωνα με τα πορίσματα της έκθεσης, η υλοποίηση του σχεδίου δράσης για την κυκλική οικονομία επιτάχυνε τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία στην Ευρώπη, η οποία με τη σειρά της συνέβαλε στο να επανέλθει η ΕΕ στο δρόμο της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Το 2016 οι τομείς που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία απασχολούσαν περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια εργαζομένους, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 6 % σε σύγκριση με το 2012.
Η κυκλικότητα δημιούργησε επίσης νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, ανέδειξε νέα επιχειρηματικά μοντέλα και ανέπτυξε νέες αγορές, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Το 2016, οι κυκλικές δραστηριότητες, όπως η επισκευή, η επαναχρησιμοποίηση ή η ανακύκλωση, δημιούργησαν προστιθέμενη αξία περίπου 147 δισ. €, ενώ η αξία των σχετικών επενδύσεων ανήλθε περίπου στα 17,5 δισ. €.
Η στρατηγική της ΕΕ για τις πλαστικές ύλες
Η στρατηγική της ΕΕ για τις πλαστικές ύλες σε μια κυκλική οικονομία αποτελεί το πρώτο πλαίσιο πολιτικής για ολόκληρη την ΕΕ που υιοθετεί μια προσέγγιση κύκλου ζωής ανά υλικό για την ενσωμάτωση δραστηριοτήτων κυκλικού σχεδιασμού, χρήσης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης σε αλυσίδες αξίας πλαστικών υλών. Η στρατηγική καθορίζει ένα σαφές όραμα με ποσοτικούς στόχους σε επίπεδο ΕΕ, έτσι ώστε, μεταξύ άλλων, έως το 2030 όλες οι πλαστικές συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ να είναι επαναχρησιμοποιήσιμες ή ανακυκλώσιμες.
Για την τόνωση της αγοράς για τα ανακυκλωμένα πλαστικά, η Επιτροπή δρομολόγησε μια εθελοντική εκστρατεία ανάληψης δεσμεύσεων. 70 εταιρείες έχουν ήδη αναλάβει δεσμεύσεις, γεγονός που θα οδηγήσει σε αύξηση της αγοράς ανακυκλωμένων πλαστικών κατά τουλάχιστον 60 % έως το 2025. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει χάσμα μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης για ανακυκλωμένα πλαστικά. Για την κάλυψη του χάσματος αυτού, η Επιτροπή δρομολόγησε την κυκλική συμμαχία για τα πλαστικά στην οποία μετέχουν οι κύριοι φορείς της βιομηχανίας που προμηθεύουν και χρησιμοποιούν ανακυκλωμένα πλαστικά.
Οι κανόνες για τα πλαστικά είδη μιας χρήσης και τα αλιευτικά εργαλεία, που αφορούν τα δέκα είδη που βρίσκουμε συχνότερα στις παραλίες της ΕΕ, τοποθετούν την ΕΕ στην πρώτη γραμμή παγκοσμίως για την εξάλειψη των απορριμμάτων από τις θάλασσες. Τα μέτρα περιλαμβάνουν την απαγόρευση ορισμένων προϊόντων μίας χρήσης από πλαστικό (π.χ. καλαμάκια και μαχαιροπίρουνα) όταν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και από οξοδιασπώμενο πλαστικό, και προτείνουν δράσεις για άλλα προϊόντα, όπως οι στόχοι μείωσης της κατανάλωσης, οι απαιτήσεις για τον σχεδιασμό των προϊόντων και τα συστήματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού.
Καινοτομία και επενδύσεις
Για την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία, είναι απαραίτητη η επένδυση στην καινοτομία και η παροχή υποστήριξης για την προσαρμογή της βιομηχανικής βάσης της Ευρώπης. Κατά την περίοδο 2016-2020, η Επιτροπή ενέτεινε τις προσπάθειες προς αμφότερες τις κατευθύνσεις, με δημόσια χρηματοδότηση συνολικού ύψους άνω των 10 δισ. € για τη μετάβαση.
Μετατροπή των αποβλήτων σε πόρους
Τα υγιή και αποδοτικά συστήματα διαχείρισης αποβλήτων αποτελούν βασικό δομικό στοιχείο μιας κυκλικής οικονομίας. Προκειμένου να εκσυγχρονιστούν τα συστήματα διαχείρισης αποβλήτων στην Ένωση τέθηκε σε ισχύ ένα αναθεωρημένο νομοθετικό πλαίσιο για τα απόβλητα τον Ιούλιο του 2018. Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, νέα φιλόδοξα ποσοστά ανακύκλωσης, αποσαφήνιση του νομικού καθεστώτος των ανακυκλωμένων υλικών, ενίσχυση των μέτρων πρόληψης και διαχείρισης αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των απορριμμάτων στις θάλασσες, των απορριμμάτων τροφίμων και των προϊόντων που περιέχουν κρίσιμες πρώτες ύλες.
Διαδικασίες κυκλικού σχεδιασμού και παραγωγής
Ο έξυπνος σχεδιασμός στην αρχή του κύκλου ζωής ενός προϊόντος είναι απαραίτητος για τη διασφάλιση της κυκλικότητας. Με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας της περιόδου 2016 – 2019 για τον οικολογικό σχεδιασμό, η Επιτροπή προώθησε περαιτέρω τον κυκλικό σχεδιασμό των προϊόντων, μαζί με τους στόχους ενεργειακής απόδοσης. Τα μέτρα οικολογικού σχεδιασμού και ενεργειακής σήμανσης για πολλά προϊόντα περιλαμβάνουν πλέον κανόνες σχετικά με τις απαιτήσεις για την αποδοτικότητα των υλών, όπως η διαθεσιμότητα ανταλλακτικών, η ευκολία επισκευής και η διευκόλυνση της επεξεργασίας μετά το τέλος του κύκλου ζωής. Η Επιτροπή ανέλυσε επίσης, σε ειδικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της, τις πολιτικές της για τα προϊόντα, με σκοπό την υποστήριξη κυκλικών και βιώσιμων προϊόντων.
