(1)Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε στα μέσα Φεβρουαρίου το σχέδιο για μια νέα Οδηγία-πλαίσιο για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Στο δαιδαλώδες αυτό κείμενο περιλαμβάνεται και το άρθρο που καθορίζει την αυστηρή ιεράρχηση των πέντε δυνατοτήτων διαχείρισης των στερεών δημοτικών απορριμμάτων:
- πρόληψη,
- επαναχρησιμοποίηση,
- ανακύκλωση,
- καύση με ανάκτηση ενέργειας,
- υγειονομική ταφή.
Και αυτό, παρά τις αντίθετη άποψη των εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως για παράδειγμα, του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τεχνολογικών Μελετών, IPTS.
(2)Σε πρόσφατο Βρετανικό νομοθέτημα, αλλά και σε νομοθεσίες άλλων χωρών, ορίζεται ότι «το βάρος και ο όγκος της λιανικής συσκευασίας πρέπει να είναι το ελάχιστο που εξασφαλίζει ανεκτά επίπεδα ασφαλείας, υγιεινής και αποδοχής του προϊόντος από τον καταναλωτή». Προστίθεται ακόμα ότι «η συσκευασία πρέπει να είναι έτσι σχεδιασμένη ώστε να επιτρέπει τη επαναχρησιμοποίηση ή την ανάκτησή της».
Και τα δύο είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα νομοθετημάτων χωρίς πρακτική αξία για την ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος, αλλά που ψηφίζονται απλώς για να ικανοποιήσουν το «κοινό αίσθημα» και να χαϊδέψουν τα αυτιά των καταναλωτών-ψηφοφόρων. Αξίζει τον κόπο να σταθούμε σ' αυτά και να τα σχολιάσουμε.
Ξεκινώ από το Βρετανικό παράδειγμα που βέβαια είναι πολύ καλό σαν ευχή... αλλά πώς εφαρμόζεται; Το κλειδί εδώ είναι το τρίτο σκέλος των προϋποθέσεων: Η αποδοχή του προϊόντος από τον καταναλωτή. Ουσιαστικά δηλαδή ο νομοθέτης μεταφέρει την ευθύνη της απόφασης στον καταναλωτή και χρήστη του προϊόντος. Θα ήθελα να αναφέρω ένα παράδειγμα: Σύμφωνα με περιβαλλοντικά ισοζύγια, η πιο «περιβαλλοντικά σωστή» συσκευασία υγρών όπως το γάλα, τα λίπη και έλαια, τα ορυκτέλαια, το νερό, οι χυμοί κλπ θα ήταν ένας πλαστικός σάκος. Πόσοι όμως από τους καταναλωτές θα «αποδέχονταν» αυτή τη συσκευασία;
Αλλά ας πάω στο κύριο θέμα που είναι η επερχόμενη Ευρωπαϊκή Οδηγία. Η ιεράρχηση μπορεί να είναι ένας χρήσιμος συμβουλευτικός μπούσουλας. Μια όμως άκαμπτη νομοθετική ιεράρχηση θα δημιουργήσει προβλήματα στις πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων που εφαρμόζονται σήμερα με επιτυχία σε πολλές προοδευτικές πόλεις της Ευρώπης. Πρακτικές που είναι καταστάλαγμα πειραματισμών και πείρας δεκαετιών.
Θα πάρω για παράδειγμα τον δήμο Βιέννης που πιστεύω ότι αποτελεί την πρωτοπορία στον τομέα της εναλλακτικής διαχείρισης, και τον οποίο μελετάω από το 1980. Όλα αυτά τα χρόνια η Βιέννη πειραματίστηκε με πολλά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης μέχρι να καταλήξει στο σημερινό σύστημα που διακρίνεται για την αποτελεσματική ισορροπία περιβαλλοντικού και οικονομικού ισοζυγίου που έχει πετύχει. Στη δεκαετία του '80 είχε φτάσει να έχει κάδους για 14 κατηγορίες απορριμμάτων, μεταξύ άλλων για πέντε είδη πλαστικών! Πολλά από αυτά τα προσεκτικά και με σημαντικό κόστος διαχωρισμένα υλικά κατέληγαν στο τέλος στον αποτεφρωτήρα για να καούν μαζί με τα υπόλοιπα σκουπίδια. Σήμερα, έχουν περιοριστεί δραστικά οι κατηγορίες των συλλεγομένων υλικών. Τα μικρά πλαστικά υλικά συσκευασίας όπως οι κεσέδες , τα πλαστικά φιλμ, τα σύνθετα υλικά, και οι μικρές χάρτινες συσκευασίες πηγαίνουν κατ' ευθείαν μαζί με τα υπόλοιπα σκουπίδια στον αποτεφρωτήρα, όπου προσφέρουν την πολύτιμη ενέργειά τους .
Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά ακόμη παραδείγματα πόλεων και χωρών με μακρά περιβαλλοντική παράδοση όπως η Δανία και η Σουηδία όπου αποτεφρώνεται το 55% των απορριμμάτων, για να μην πάω στην Ελβετία και την Ιαπωνία όπου το ποσοστό φτάνει το 80%. Εάν ψηφιστεί τελικά αυτή η Οδηγία, χώρες όπως η Δανία και η Σουηδία (αλλά και πολλές άλλες) θα βρεθούν στην «ευρωπαϊκή παρανομία».
Σύμφωνα βέβαια με τις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το κείμενο θα γίνει οριστική Οδηγία μετά τη συνάντηση του Συμβουλίου Υπουργών τον Ιούνιο του 2007. Ελπίζω κάτι να αλλάξει μέχρι τότε. Ποια να' ναι άραγε η θέση του ΥΠΕΧΩΔΕ και των δημάρχων πάνω στο θέμα; Η καθιέρωση μιας άκαμπτης ιεράρχησης θα είναι βραχνάς ακόμη και για την Ελληνικές πόλεις οι οποίες έχουν ελάχιστη εμπειρία εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων, που μόλις ξεκινάει. Ενώ μια νομοθεσία που θα επιτρέπει ευελιξία θα τους δώσει τη δυνατότητα να προσαρμόσουν τις δράσεις τους σε επιτυχημένα μοντέλα που τους ταιριάζουν περισσότερο.
