ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΘΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΟΔΗΓΟΥ
Ο κανονισμός για την υγιεινή των τροφίμων ΕΚ 852/2004¹υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη οδηγών ορθής πρακτικής. Ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Παραγωγής Υλικών και Συσκευασίας (ΣΥ.ΒΙ.Π.Υ.Σ. / www.pac.gr) και ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ/ www.efet.gr) προχωρούν στην εκπόνηση Οδηγού Ορθής Πρακτικής (ΟΠΠ) για την παραγωγή υλικών που προορίζονται για τη συσκευασία τροφίμων και ποτών.

Ο ΣΥΒΙΠΥΣ αποτελεί το μοναδικό επαγγελματικό κλάδο στον τομέα της παραγωγής υλικών συσκευασίας. Από την ίδρυσή του (1999) μέχρι και σήμερα, ασχολείται με την αλληλοενημέρωση των μελών του σε θέματα τεχνολογικής και καινοτομικής ανάπτυξης των υλικών και των μεθόδων συσκευασίας και το σχεδιασμό συσκευασιών που ελαχιστοποιούν την περιβαλλοντική επιβάρυνση από την κατανάλωση των συσκευασμένων προϊόντων.

Τα υλικά συσκευασίας αποτελούν αναπόσπαστο συστατικό των τυποποιημένων προϊόντων και παίζουν βασικό ρόλο στην προστασία των προϊόντων και των καταναλωτών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το παστεριωμένο γάλα και οι κονσέρβες που δεν θα ήταν δυνατό να υπάρχουν χωρίς την κατάλληλη συσκευασία.

Στο ΣΥΒΙΠΥΣ εκπροσωπούνται όλοι οι κλάδοι παραγωγής υλικών συσκευασίας: χαρτί/χαρτόνι, πλαστικά, γυαλί, μέταλλα, ξύλο. Και, φυσικά, συνδυασμοί των πιο πάνω υλικών όπως για παράδειγμα η εύκαμπτη συσκευασία. Στον Οδηγό υπάρχουν χωριστά κεφάλαια για κάθε κατηγορία υλικών, ανάλογα με τις χρησιμοποιούμενες πρώτες ύλες και τις μεθόδους βιομηχανοποίησης.

Ταυτόχρονα όμως υπάρχουν κεφάλαια που έχουν σχέση με τις εφαρμογές της συσκευασίας και τους κανόνες επικοινωνίας παραγωγών και χρηστών των υλικών συσκευασία. Ο Οδηγός δεν θα απευθύνεται μόνο στους παραγωγούς των υλικών, αλλά και στους διακινητές και χρήστες. Γιατί η ασφαλής και αποτελεσματική χρήση των υλικών εξαρτάται άμεσα από την ορθή επικοινωνία παραγωγού-χρήστη.

ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΟΔΗΓΟΥ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει σειρά Οδηγιών και Κανονισμών που σχετίζονται με τις προδιαγραφές των πρώτων υλών που προορίζονται για την παραγωγή υλικών καταλλήλων για τη συσκευασία τροφίμων. Πολύ χρήσιμες και κατατοπιστικές είναι δύο σχετικές συνόψεις των σχετικών ευρωπαϊκών κανονισμών^{2 & 3}.

Ο βασικός κανονισμός-πλαίσιο ΕΚ 1935/2004 «σχετικά με τα υλικά και αντικείμενα που προορίζονται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα»⁴ αναφέρεται στην εφαρμογή ΟΠΠ στην παραγωγή πρώτων υλών που θα εξασφαλίζουν ότι τα υλικά συσκευασίας που θα παράγονται από αυτές δεν θα μεταφέρουν στα τρόφιμα συστατικά σε τέτοια ποσότητα που:

• να τα κάνει επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία,
• να επιφέρει απαράδεκτες αλλαγές στη σύστασή τους
• να μεταβάλει τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τους

Εδώ πρέπει να τονιστεί και πάλι ότι η μετανάστευση συστατικών από το υλικό συσκευασίας στο τρόφιμο (ή και αντιστρόφως) εξαρτάται όχι μόνο από το υλικό συσκευασίας αλλά και από το ίδιο το τρόφιμο. Επομένως είναι ουσιώδης η εξασφάλιση επικοινωνίας μεταξύ του παραγωγού του προϊόντος και του προμηθευτή του υλικού συσκευασίας, όπως θα αναλυθεί στο σχετικό κεφάλαιο.

Όπως μπορεί κανείς να δει στη σύνοψη των κανονισμών, εκτός από τον βασικό κανονισμό-πλαίσιο, έχουν εκδοθεί κανονισμοί και οδηγίες που αναφέρονται σε συγκεκριμένες πρώτες ύλες παραγωγής υλικών συσκευασίας. Οι κανονισμοί αυτοί είναι απαραίτητα συστατικά επικοινωνίας μεταξύ των παραγωγών υλικών συσκευασίας και των προμηθευτών τους σε πρώτες ύλες.

Στον παρόντα Οδηγό θα αναλυθεί το πώς η παραγωγή ασφαλών προϊόντων εξαρτάται από τη στενή συνεργασία και συνέργεια των κρίκων της αλυσίδας:

παραγωγός τροφίμων <--> προμηθευτής υλικών συσκευασίας <--> προμηθευτής πρώτων υλών για την παραγωγή των υλικών συσκευασίας.

Ο Οδηγός θα αναφέρεται στις ορθές πρακτικές παραγωγής των υλικών συσκευασίας, μεταξύ των οποίων είναι και ο τρόπος παραγγελίας των πρώτων υλών. Υπάρχουν δύο ευρωπαϊκά κείμενα που δίνουν τις βασικές κατευθύνσεις σχετικά με τις ορθές πρακτικές στην παραγωγή υλικών συσκευασίας. Είναι, ο κανονισμός ΕΚ 2023/2006 «σχετικά με την ορθή πρακτική παραγωγής υλικών και αντικειμένων που προορίζονται να έλθουν σε επαφή με τρόφιμα»⁵ και το πρότυπο ΕΝ 15593:2008, «Packaging-Management of hygiene in production of packaging for foodstuffs».

Το πρότυπο ΕΝ 15593:2008 καθορίζει τις «ορθές πρακτικές υγιεινής» και βασίζεται στα πρότυπα ISO 9000 και ISO 22000. Στον παρόντα Οδηγό, οι ορθές πρακτικές υγιεινής περιγράφονται προσαρμοσμένες στις συνθήκες επεξεργασίας και διακίνησης της κάθε κατηγορίας υλικών συσκευασίας.

Το πρότυπο ΕΝ 15593:2008 προϋποθέτει τη γνώση του περιεχομένου των Ευρωπαϊκών Κανονισμών που αναφέρονται στην αλληλεπίδραση των υλικών συσκευασίας με τρόφιμα που περιέχουν. Στο κάθε κεφάλαιο του παρόντος δίνεται ιδιαίτερη σημασία στα κρίσιμα σημεία αυτής της αλληλεπίδρασης.

Στον Οδηγό γίνονται επίσης εξειδικευμένες αναφορές στην ιχνηλασιμότητα των υλικών. Χρήσιμο στον τομέα αυτό είναι το κείμενο εργασίας που έχει εκδώσει το Κέντρο Έρευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής(Commission's JRC): «Industrial Guidelines on Traceability of Materials and Articles for Food contact»⁶. Το κείμενο περιλαμβάνει οδηγίες ιχνηλασιμότητας για όλες τις κατηγορίες υλικών.

Ο «ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΘΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ» θα είναι αναρτημένος στις ιστοσελίδες του ΕΦΕΤ και του ΣΥΒΙΠΥΣ και δεν θα εκδοθεί σε έντυπη μορφή. Με αυτό τον τρόπο θα είναι δυνατή η τακτική αναθεώρησή του κάθε φορά που:

• αναθεωρούνται οι κανονιστικές διατάξεις και οδηγίες,
• μεταβάλλονται οι ανάγκες στο πεδίο της παραγωγής και της συσκευασίας τροφίμων και,
• εξελίσσονται οι γνώσεις και οι δυνατότητες στην επιστήμη και την τεχνολογία των υλικών.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2004:226:0003:0021:EL:PDF
2 http://ec.europa.eu/food/food/chemicalsafety/foodcontact/docs/overview_legislation_20102009.pdf
3 http://www.etma-online.org/upload/Food_Contact_Materials_and_Packaging_Legislation_Overview.pdf
4 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2004:338:0004:0017:el:PDF
5 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2006R2023:20080417:EL:PDF
6 http://www.apeal.org/uploads/Library/Industrial Guidelines Traceability - Jan2006.pdf