Η Οδηγία αυτή αναφέρεται στη διαχείριση του συνόλου των αποβλήτων και όχι ειδικά των απορριμμάτων συσκευασίας, στα οποία βέβαια αναφέρεται εκτενώς. Όταν δημιουργήθηκε, το 1975, δεν υπήρχε το σημερινό Ευρωπαϊκό νομοθετικό υπόβαθρο για τη διαχείριση των αποβλήτων. Ήταν ένα πολύ σημαντικό πρώτο βήμα μέσα από το κενό.
Είκοσι χρόνια μετά, το 2005, ήρθε ο καιρός για μια εκτεταμένη αναθεώρησή της. Η Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της (COM (2005) 667) η οποία συζητήθηκε εξαντλητικά, επί τρία χρόνια, μέχρι εγκριθεί στην τελική της μορφή τον Ιούνιο του 2008. Και είναι φυσικά ένα κείμενο συμβιβασμών και διαπραγματεύσεων. Είναι όμως περισσότερο ρεαλιστικό και βασισμένο στο σώμα της Ευρωπαϊκής νομολογίας και στην εμπειρία των 23 χρόνων που μεσολάβησαν.
Το σύνολο των αποβλήτων από κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση ξεπερνά το 1,8 δισεκατομμύριο τόνους. Τα αστικά απορρίμματα είναι περίπου 280 εκατομμύρια τόνοι. Παρ' όλα αυτά το μεγαλύτερο μέρος των συζητήσεων είχε ως αντικείμενο τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων. Φυσικό είναι αφού τόσο οι ευρωβουλευτές και οι υπουργοί, όσο και ο καθένας από εμάς αισθανόμαστε άμεσα την επίδρασή τους στο περιβάλλον μας.
Θα ήθελα να αναφέρω τρία σημεία που θα επηρεάσουν τις πολιτικές και τις αποφάσεις για τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων:
• Η Επιτροπή θα πρέπει να αναπτύξει Οδηγίες που θα βοηθήσουν τις χώρες μέλη να προετοιμάσουν συμβατά προγράμματα διαχείρισης. Ελπίζεται ότι με αυτόν τον τρόπο δεν θα βρίσκονται οι εταιρίες, και οι πολίτες, αντιμέτωποι με 27 διαφορετικές φιλοσοφίες διαχείρισης.
• Η γνωστή ιεράρχηση: επαναχρησιμοποίηση - μηχανική ανακύκλωση-άλλες μορφές ανάκτησης-απόρριψη, δεν θα αποτελεί απαράβατο κανόνα. Αυτό, εφόσον αποδεικνύεται ότι η επιλογή μιας «χαμηλότερης» μεθόδου διαχείρισης έχει καλύτερο περιβαλλοντικό ισοζύγιο. Είναι κάτι που βελτιώνει την ευελιξία των διαδικασιών
• Προβλέπεται ότι μάλλον θα παραταθεί (για το 2012;) η προθεσμία επιβολής των στόχων (του 2009) για την απόθεση επεξεργασμένων απορριμμάτων στους ΧΥΤΑ. Δεν ξέρω αν αυτό σημαίνει ότι θα παραταθεί αντίστοιχα και η προνομιακή προθεσμία για την Ελλάδα (από το 2012 στο 2016;). Ελπίζω να μη συμβεί.
• Τίθενται κριτήρια για το πότε ένα εργοστάσιο αποτέφρωσης αποτελεί μονάδα παραγωγής ενέργειας και δεν είναι απλώς πρόσχημα εναλλακτικής διάθεσης απορριμμάτων.
Η νέα Οδηγία θέτει ως στόχο την επαναχρησιμοποίηση και τη μηχανική ανακύκλωση του 50% των οικιακών απορριμμάτων μέχρι το 2020. Προβλέπει μάλιστα ότι μέχρι το 2015 θα πρέπει να έχουν οργανωθεί επιλεκτικά κυκλώματα συλλογής για χαρτί, μέταλλα, πλαστικά, γυαλί και ζυμώσιμα υλικά.
Ένα σημαντικό σημείο της Οδηγάς (Άρθρο 5) είναι η απαίτηση να προχωρήσει η Επιτροπή σε μελέτη και προτάσεις για το πότε και πώς ένα απόρριμμα (κομπόστ, χαρτί, γυαλί, πλαστικό, μέταλλο, ή και μίγμα υλικών) μετατρέπεται σε προϊόν. Εδώ θα πρέπει να αναφέρω τις ακραίες μέχρι τώρα θέσεις της Ευρωπαϊκής νομολογίας (το σκουπίδι είναι πάντα σκουπίδι) και της απόφασης του 1994 του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ ότι τα σκουπίδια πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «προϊόν»! Υπάρχουν και ενδιάμεσες θέσεις που είναι όμως δύσκολο να διατυπωθούν αντικειμενικά. Αξίζει όμως να το προσπαθήσουμε.
